توزیع عادلا‌نه درامد همواره از مهمترین مباحث در اقتصاد کشورهای مختلف جهان بوده است. شاخص‌هاي نابرابري معياري براي ارزيابي عملکرد اقتصادي کشورها درخصوص توزيع درامد محسوب مي‌شود.

در سال‌های اخیر و بعد از عنوان شدن طرح کاهش فقر در جهان، چگونگی توزیع درامد بیشتر از قبل مورد توجه قرار گرفت، زیرا در دنیای امروز بزرگترین عامل ایجاد فقر نه کمبود درامد بلکه توزیع ناعادلانه آن است. در تعریف عاميانه توزیع عادلانه و ناعادلانه درامد می‌توان گفت:"در صورتی که یک فرد در جامعه تمامی درامد را در اختیار داشته باشد توزیع درامد ناعادلانه­ترین وضع ممکن است و زمانی که تمامی افراد به یک نسبت از کل درامد جامعه بهره‌مند شوند عادلانه‌ترین حالت وجود دارد." امروزه سخن مطرح شده در جهان یکسان بودن سهم تمامی افراد از درامد کشور نیست بلکه مساله مهم توزیع عادلانه بر مبنای توانایی‌های افراد مختلف است که می‌تواند به ایجاد توازن و تعادل بیشتر در جامعه بیانجامد. طبق موازین علمی تقسیم درامد در یک کشور باید به نحوی باشد که سهم بیشتری از مردم در طبقه متوسط جای بگیرند. در یک جامعه متعادل شمار ثروتمندان و فقیران در کشور بسیار کم است زیرا وجود گروه‌های بسیار پردرامد یا بسیار کم درامد نشان‌ دهنده توزیع نامتناسب ثروت در آن منطقه است.

يكي از شاخص‌هاي سنجش نابرابري درامد جامعه، ضريب جيني است. ضريب جيني عددي است بين صفر و يك (يا صفر و صد درصد) كه در آن صفر به معني توزيع كاملاً برابر درامد يا ثروت و يك به معناي نابرابري مطلق در توزيع درامد يا ثروت است. در بين محققين روش‌هاي مختلفي براي محاسبه اين شاخص وجود دارد. عمده‌ترين آن‌ها دو نوع روش با گروه‌بندي و بدون گروه‌بندي مي‌باشد. مرکز آمار ایران از روش گروه­بندی برای محاسبه ضریب جینی استفاده می‌کند. بعد از مرتب كردن صعودي درامد سرانه خانوارها، داده‌ها را به 10 گروه‌‌ مساوي از نظر جمعیت تقسيم كرده، این ده گروه مساوی همان دهک‌‌های جامعه هستند و سپس تعيين مي‌شود كه هر يك از گروه‌هاي مورد نظر چه درصد از درامد جامعه را به خود اختصاص داده است. با توجه به اينكه پاسخگويان معمولا در ابراز درامد خود حساس هستند، از اطلاعات هزينه‌هاي خانوار براي محاسبات استفاده شده است.

ضریب جینی اختلاف درامدهاي خانوارهاي يك جامعه را نشان مي‌دهد ولی در عین حال به تغييرات درامدي حساس است، صرفنظر از اين­كه اين تغييرات در بين خانوارهاي ثروتمند، متوسط يا فقير اتفاق افتاده است.

چون بيشتر يا كمتر شدن ضريب جيني به تنهايي نمي­تواند وضعيت توزيع درامد را در جامعه نشان دهد، بنابراين برای محاسبه میزان عدالت در توزیع درامد، سهم درامدی که هر یک از گروه‌های جامعه بدست می‌آورند نيز محاسبه مي­شود. اگر فاصله بین درامدی که ده، بيست و چهل درصد پایین‌ترین گروه جامعه بدست می‌آورند با درامد ده، بيست وچهل درصد از پردرامدترين افراد، تفاوت زیادی داشته باشد نشان­دهنده توزیع ناعادلانه درامد در یک سرزمین است.

در حوزه توزيع درامد شاخص­هاي ديگري همچون شاخص تيل، اتكينسون و پالما نيز براي تبيين بهتر وضعيت پردرامدها و كم‌درامدها وجود دارد که در اين گزارش به آن‌ها پرداخته خواهد شد.

در گزارش تیرماه مرکز آمار ایران شاخص‌های توزیع درامد برای سال‌های 98-1380 محاسبه و ارایه شد. در این گزارش شاخص‌هاي مذكور برای سال‌های 79-1363 محاسبه شد. به منظور داشتن سری زمانی از شاخص­هاي توزيع درامد، جداول اين گزارش حاوی اطلاعات سال‌های 98-1363 است.

برای محاسبه شاخص‌های توزیع درامد، از طرح آمارگیری هزینه و درامد خانوار مرکز آمار ایران استفاده شده است. طرح هزینه و درامد خانوار قدمتی بیش از نیم قرن دارد ولی داده‌های مورد استفاده در محاسبات شاخص‌های توزیع درامد از سال 1363 موجود است و لذا محاسبات براي سال­هاي 1363 به بعد انجام شده است.

به امید آن که این گزارش اطلاعات لازم را برای شناخت بهتر وضعیت توزیع درامد در کشور فراهم نموده و مورد استفاده برنامه‌ریزان قرار گیرد.

برای مشاهده متن کامل به فایل پیوست مراجعه کنید.